การสร้างและใช้งานคลาส (class) และออปเจค (object)
ภาษาแบบ scripting language ในปัจจุบันหลายๆภาษาก็สนับสนุนการเขียนโปรแกรมเชิงวัตถุด้วย ตัวอย่างเช่น Perl และ PHP ก็รวมอยู่ในนั้นด้วย แม้ว่าจะไม่ซับซ้อนเหมือนอย่างภาษาซีพลัสพลัสหรือจาวาก็ตาม
คลาสคือโครงสร้างที่ประกอบด้วยสมาชิก (class members) หรือคุณสมบัติ (properties) ตามแต่จะเรียก และ ฟังก์ชันสมาชิก (member functions) การนิยามคลาสขึ้นมาใช้งานจะเริ่มด้วย class { … } โดยข้างในจะมีส่วนของตัวแปรสมาชิก และฟังก์ชันสมาชิกตามลำดับ ฟังก์ชันที่มีชื่อเดียวกับคลาสจะเรียกว่า class constructor ทุกครั้งที่มีการสร้างออปเจคจากคลาสโดยใช้คำสั่ง new ฟังก์ชันที่ทำหน้าที่เป็น class constructor ก็จะถูกเรียกมาทำงานก่อนทุกครั้ง ประโยชน์ของการใช้งานก็เช่น ใช้กำหนดค่าเริ่มต้น หรือเตรียมพร้อมก่อนที่จะเริ่มใช้ออปเจค
ลองดูตัวอย่าง การเขียนคลาสสำหรับแบบข้อมูลเชิงนามธรรม (Abstract Data Type) ที่เรียกว่า stack การทำงานของ stack ก็เป็นดังนี้ ถ้าเราใส่ข้อมูลเข้าไป ข้อมูลเหล่านั้นก็จะถูกเก็บไว้เสมือนกับว่า วางซ้อนกันจากข้างล่างขึ้นข้างบน ถ้าเราจะดึงข้อมูลออกมาใช้ก็จะได้ข้อมูลที่อยู่ข้างบนสุด ซึ่งก็คือข้อมูลที่เราใส่เข้าไปครั้งล่าสุดนั่นเอง หน้าที่ของ stack ที่สำคัญก็มีเช่น
push() | ใส่ข้อมูลไว้ใน stack |
pop() | ดึงข้อมูลออกมา |
is_empty() | ตรวจดูว่า stack มีข้อมูลอยู่อีกหรือไม่ |
get_size() | หาจำนวนของข้อมูลที่ถูกเก็บไว้ใน stack |
ตัวอย่างการสร้างคลาส stack ในภาษา PHP ทำได้ดังตัวอย่างต่อไปนี้
<?
class stack { function stack() { // class constructor function push($elem) { // put an element on stack function get_size() { // get number of elements stored function is_empty() { // is stack empty ? function pop() { // retrieve an element from the top of stack $inst = new stack; // create an object from stack class for ($i=0; $i < 10; $i++) { while (! $inst->is_empty() ) { echo “stack is “.($inst->is_empty() ? “empty.” : “not empty.”).”<BR>\n”; $inst = 0; // unuse this instance of class stack |
โปรดสังเกตว่า ตัวแปร $this ที่ปรากฎอยู่ในคลาสจะเหมือน this ที่เราใช้ในภาษาซีพลัสพลัส และการนิยามและสร้างฟังก์ชันสมาชิกจะทำภายในคลาสทั้งหมด (เหมือนในภาษาจาวา)
PHP ยังสนับสนุนการสืบทอดคุณสมบัติของคลาส (inheritance) ทำให้เราสามารถสร้างคลาสขึ้นมาใหม่ โดยใช้คลาสที่มีอยู่เดิมและเพื่อส่วนขยายเข้าไป การสืบสอดคุณสมบัติจากคลาสหนึ่งไปยังอีกคลาสหนึ่ง จะใช้คำสั่ง extends คล้ายกับของภาษาจาวา ตามตัวอย่างดังนี้
<?
class stack { function stack() { function push($elem) { function get_size() { function is_empty() { function pop() { // class LimitedStack is derived from class stack. class LimitedStack extends stack { function LimitedStack ($capacity = 10) { function is_full() { function push($elem) { $inst = new LimitedStack(5); |
คลาส LimitedStack นี้มีคุณสมบัติที่ได้รับมาจากคลาส stack แต่แตกต่างตรงที่ว่า เราได้กำหนดความจุ ของ LimitedStack เอาไว้ โดยตัวแปร $max_size ผู้ใช้จะต้องกำหนดขนาดความจุของออปเจคจากคลาส LimitedStack ก่อนใช้ ถ้าไม่กำหนดก็จะใช้ค่า 10เป็นค่าความจุโดยอัตโนมัติตามตัวอย่าง (เป็น default parameter)
เมื่อมีการกำหนดความจุก็จะต้องมีการเขียนฟังก์ชันสมาชิกเพิ่มขึ้นอีก ชื่อ is_full() เพื่อตรวจสอบดูว่า จำนวนของข้อมูลใน stack เท่ากับความจุที่กำหนดไว้แล้วหรือไม่
โปรดสังเกตว่า PHP สนับสนุนการนิยามฟังก์ชันทับฟังก์ชันเดิมของคลาสที่ได้รับคุณสมบัติมา และสิ่งที่จะลืมไม่ได้คือ constructor จากคลาสลูก (child class) จะไม่เรียกใช้ constructor จากคลาสแม่ (parent class) จะต้องมีการเรียกใช้อย่างเจาะจง
ในกรณีที่เราสร้างอาร์เรย์สำหรับเก็บออปเจค เวลาจะใช้ออปเจคแต่ละตัว จะต้องใช้ตัวแปรช่วยตามตัวอย่างต่อไปนี้
<? // array of objects class MyObj { function MyObj( $set_id) { function show() { // can create the array of objects // To access each object we must use help variable like follows: ?> |
จากตัวอย่างเราใช้ตัวแปร $tmp ในการเข้าถึงออปเจคแต่ละตัวในถูกเก็บไว้ในอาร์เรย์ $obj_array เนื่องจากเราไม่สามารถเรียกใช้ฟังก์ชันของออปเจคได้โดยตรงถ้าออปเจคอยู่ในอาร์เรย์ เช่น $obj_array[0]->show();